Maria Kownacka (1894-1982)

„Trzeba dzieciom dać serce, piękno i uśmiech, aby uczyły się kochać ludzi i wszystko, co je otacza” – te słowa to najlepsze motto twórczości literackiej Marii Kownackiej.

Autorka Plastusia urodziła się 11 września 1894 roku w majątku ziemskim Słup koło Kutna. Beztroskie dzieciństwo małej Marysi skończyło się bardzo wcześnie, w wieku 8 lat, kiedy zmarła jej mama Ludwika Kownacka. Lata młodzieńcze także nie były łatwe – z powodu trudnej sytuacji rodzinnej musiała zrezygnować z marzeń o studiach wyższych. Za to kiedy młodziutka Maria odkryła w sobie pasję do działań społecznikowskich i pracy z dziećmi, oddała się jej bezgranicznie. Już w wieku osiemnastu lat zaczęła prowadzić tajne nauczanie wiejskich dzieci. Kilka lat później w majątku Krzywda, należącym do jej szwagra, założyła własna szkołę. Lata 1915-1918 spędziła w Mińsku Litewskim, pracowała tam z dziećmi i słuchała wykładów z historii i literatury polskiej. W tym okresie powstały pierwsze opowiadania i sztuki teatralne pisane na „zamówienie” dzieci.

Nie tylko dzieci z majątków i wsi, gdzie nauczała Maria Kownacka, doceniły jej twórczość. W 1919 roku jej pierwsze utwory ukazały się na łamach czasopism dziecięcych „Płomyczka” i „Płomyka”. W tym samym roku Maria Kownacka przeniosła się do Warszawy. Tam poznała Marię Dąbrowską, autorkę Nocy i dni, razem z którą pracowała w bibliotece Ministerstwa Reform Rolnych. Rok 1931 był bardzo pomyślny dla młodej autorki. To właśnie we Wrześniu 1931 roku w „Płomyczku” ukazała się pierwsza część opowieści o Plastusiu. Tego roku Maria Kownacka przeprowadziła się do warszawskiej dzielnicy Żoliborz. Do małego mieszkania przy ulicy Słowackiego 5/13.

„Jest to niesłychanie korzystny przełom w moim życiu, po raz pierwszy trafiłam na właściwy grunt. Żoliborz przoduje jako młoda, najbardziej uspołeczniona dzielnica Warszawy”- tak pisała w swoim życiorysie, który znajduje się w zbiorach Izby Pamięci Marii Kownackiej.

W tym okresie Maria Kownacka zaczęła współpracować z kukiełkowym teatrem „Baj”, którego siedziba mieściła się na Żoliborzu w niedalekim sąsiedztwie jej mieszkania. Szybko stała się głównym dramaturgiem teatru. Popularność wśród młodych widzów sztuk na- pisanych przez panią Marię sprawiła, ze współpraca trwała wiele lat. Książki Marii Kownackiej zaczęły ukazywać się drukiem jeszcze przed wojną: Plastusiowy pamiętnik i Kukuryku na ręczniku W 1936 roku. W kolejnych latach pojawiło się wiele popularnych tytułów: Kajtkowe przygody, Świerszczykowy kram, Dzieci z Leszczynowej Gorki, Wiatrak profesora Biedronki, Rogaś z doliny Roztoki, Glos przyrody, Szkoła nad obłokami.

Za swoją twórczość pisarka została nagrodzona wieloma odznaczeniami, z których najważniejsze to przyznawane przez dzieci Order Uśmiechu i Orle Pióro. Upowszechnianiem twórczości Marii Kownackiej zajmuje się m.in. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci – Koło im. Marii Kownackiej. \V dawnym mieszkaniu autorki Plastusia powstała Izba Pamięci Marii Kownackiej. Można tu obejrzeć cenne pamiątki: rękopisy maszynopisy jej książek, listy, zdjęcia, kukiełki, a także prace wykonane własnoręcznie przez wielbicieli twórczości pisarki: figurki z plasteliny, kukiełki czy ilustracje do książek.

Co roku Izbę Pamięci odwiedza około tysiąca osób, są to przede wszystkim uczniowie, nauczyciele, a także studenci.

Materiał pochodzi z książki „Plastusiowy pamiętnik. Przygody Plastusia”, wyd. Siedmioróg, Wrocław 2013, www.siedmiorog.pl